MENFİ TESPİT DAVASI

İcra İflas Kanunu Madde 72 :Borçlu, icra takibinden önce veya takip sırasında borçlu bulunmadığını ispat için menfi tesbit davası açabilir.

 İcra takibinden önce açılan menfi tesbit davasına bakan mahkeme, talep üzerine alacağın yüzde onbeşinden aşağı olmamak üzere gösterilecek teminat mukabilinde, icra takibinin durdu-rulması hakkında ihtiyati tedbir kararı verebilir.

İcra takibinden sonra açılan menfi tesbit davasında ihtiyati tedbir yolu ile takibin durdu-rulmasına karar verilemez. Ancak, borçlu gecikmeden doğan zararları karşılamak ve alacağın yüzde onbeşinden aşağı olmamak üzere göstereceği teminat karşılığında, mahkemeden ihtiyati tedbir yoluyle icra veznesindeki paranın alacaklıya verilmemesini istiyebilir.

Dava alacaklı lehine neticelenirse ihtiyati tedbir kararı kalkar. Buna dair hükmün kesinleşmesi halinde alacaklı ihtiyati tedbir dolayısıyla alacağını geç almış bulunmaktan doğan zararlarını gösterilen teminattan alır. Alacaklının uğradığı zarar aynı davada takdir olunarak karara bağlanır. Bu zarar herhalde yüzde yirmiden aşağı tayin edilemez.

Dava borçlu lehine hükme bağlanırsa derhal takip durur. İlamın kesinleşmesi üzerine münderecatına göre ve ayrıca hükme hacet kalmadan icra kısmen veya tamamen eski hale iade edilir. Borçluyu menfi tespit davası açmaya zorlayan takibin haksız ve kötü niyetli olduğu anlaşılırşa, talebi üzerine, borçlunun dava sebebi ile uğradığı zararın da alacaklıdan tahsiline karar verilir. Takdir edilecek zarar, haksızlığı anlaşılan takip konusu alacağın yüzde yirmisinden aşağı olamaz.

Borçlu, menfi tesbit davası zımmında tedbir kararı almamış ve borç da ödenmiş olursa, davaya istirdat davası olarak devam edilir.

Takibe itiraz etmemiş veya itirazının kaldırılmış olması yüzünden borçlu olmadığı bir pa-rayı tamamen ödemek mecburiyetinde kalan şahıs, ödediği tarihten itibaren bir sene içinde, umu-mi hükümler dairesinde mahkemeye başvurarak paranın geriye alınmasını istiyebilir.

Menfi tesbit ve istirdat davaları, takibi yapan icra dairesinin bulunduğu yer mahkemesinde açılabileceği gibi, davalının yerleşim yeri mahkemesinde de açılabilir. Davacı istirdat davasında yalnız paranın verilmesi lazım gelmediğini ispata mecburdur.”

Menfi Tespit Davası Nedir?

Menfi tespit davası, adından da anlaşılacağı üzere, bir durumun gerçek olmadığının tespit edilmesi davasıdır. Bu durum icra takibi için borçlunun, borcunun bulunmadığının tespit edilmesi şekliden anlaşılmalıdır. Bu bulunmama durumu, böyle bir borç ilişkisinin bulunmaması, borcun ödenmiş olması, borcun zamanaşımına uğramış olması, borcun hata, hile tehdit neticesinde meydana gelmiş olması, borcun ödeme emrinde yazan kadar olmaması vs. birçok şekilde anlaşılabilir.

Menfi Tespit Davasını Kim Açabilir?

Menfi tespit davası, borcu (sözde borcu) alacaklısına ödememiş olan borçlu tarafından açılır. Bu dava, alacaklı tarafından icra takibine geçilmeden önce de açılabilir, icra takibinden sonra da açılabilir. Davanın amacı, borçlunun bir borcunun bulunmadığının kanıtlanması ve ihtilafın kesin olarak çözüme kavuşturulmasıdır. İlaveten icra takibi yapıldıktan ve takip kesinleştikten sonra açılan menfi tespit davasının, gerekli teminat ve alacak depo edilerek, alacağın dava sonuna kadar alacaklıya ödenmesinin önüne geçme fonksiyonu vardır. Bu sebeple gerçekten borçlu olmadığını düşünen borçlu tarafın menfi tespit davası açmasında yarar vardır.

Özellikle icra takibinden önce açılan menfi tespit davasında ihtiyati tedbir için gerekli teminat yatırılarak, icra takibi durdurulabilir, icra takibinden sonra açılan menfi tespit davasında ise alacak meblağı ve teminat yatırılarak, alacağın alacaklıya verilmesi takip sonuna kadar ertelenebilecektir. Ancak burada dikkat edilecek olan husus bir kesinlik olmadığı, Hakimin duruma göre karar vereceğidir.

Menfi Tespit Davasının Tarafları Kimlerdir?

Menfi Tespit davasının davacısı, icra takibinin borçlusudur ve gerçekten borçlu olmadığını veya borcun ortadan kalktığı hususlarını iddia etmektedir. Davanın davalısı ise icra takibine geçen alacaklıdır.

Menfi Tespit Davasında Hangi Mahkeme Görevlidir?

Menfi tespit davası, ihtilafın kesin olarak çözüme kavuşturulduğu mercii olduğundan genel Mahkemeler yetkilidir. Bu da alacağın konusuna göre Asliye Hukuk, Asliye Ticaret vs. mahkemeler olabilmektedir.

Menfi Tespit Davasında Hangi Mahkeme Yetkilidir?

Yetkili Mahkeme borçlu tarafın seçimine göre takibin yapıldığı İcra Müdürlüğünün bulunduğu yer mahkemesi veya genel yetkili mahkeme olan davalının (alacaklının) yerleşim yeri mahkemesidir.

Menfi Tespit Davasının İstirdat Davasına Dönüşmesi

Borçlu tarafından menfi tespit davası açıldıktan sonra, İcra Müdürlüğünce satış işlemi yapılması veya borçlunun icra tehdidi altında borcu ödemesi halinde menfi tespit davası son bulmaz. İstirdat davasına dönüştür.

Menfi Tespit Davasının Kabul Edilmesi Hali

Davanın kabul edilmesi yani borçlu lehine sonuçlanması halinde icra takibi son bulur ve konulmuş olan hacizler kalkar. Tabi bu menfi tespit davasının alacağın tümü için kalkması durumunda söz konusu olur. Eğer borçlu tarafından alacağın sadece bir kısmına itiraz edilecek şekilde menfi tespit davası açılmışsa, kalan kısmı için icra takibi devam eder.

Borçlunun talebinin bulunması durumunda, alacaklı takibinde haksız ve kötü niyetli ise takibe konu alacağın %20 sinden aşağı olmamak üzere alacaklı taraf tazminat ödemek zorunda kalır. İlaveten yargılama harç ve giderlerine de mahkum olur.

Menfi Tespit Davasının Reddedilmesi Hali

Menfi tespit davasının reddedilmesi yani alacaklı lehine sonuçlanması halinde, alacaklı eğer durmuş ise takibe kaldığı yerden devam eder. İhtiyati tedbir kararı verilmiş ise alacağının geç almasından dolayı borçlu taraf alacağın %20 sinden aşağı olmamak üzere tazminata mahkum edilir, bu tazminat borçlunun daha önceden yatırmış olduğu teminattan alınır.

Avukat Burak Cem Tosun