Soybağının (Nesebin) Reddi Davası
İlgili Kanun Maddeleri, Mevzuat ve Uluslararası Antlaşma Maddeleri
4721 Sayılı Türk Medeni kanunu 283, 284, 285, 286, 287, 288, 289, 290, 291.madde
Madde 283 – Soybağına ilişkin davalar, taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesinde açılır.
Madde 284- Soybağına ilişkin davalarda, aşağıdaki kurallar saklı kalmak kaydıyla Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu uygulanır:
Hâkim maddî olguları re’sen araştırır ve kanıtları serbestçe takdir eder.
Taraflar ve üçüncü kişiler, soybağının belirlenmesinde zorunlu olan ve sağlıkları yönünden tehlike yaratmayan araştırma ve incelemelere rıza göstermekle yükümlüdürler. Davalı, hâkimin öngördüğü araştırma ve incelemeye rıza göstermezse, hâkim, durum ve koşullara göre bundan beklenen sonucu, onun aleyhine doğmuş sayabilir.
Madde 285 – Evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak üçyüz gün içinde doğan çocuğun babası kocadır.
Bu süre geçtikten sonra doğan çocuğun kocaya bağlanması, ananın evlilik sırasında gebe kaldığının ispatıyla mümkündür.
Kocanın gaipliğine karar verilmesi hâlinde üçyüz günlük süre, ölüm tehlikesi veya son haber tarihinden işlemeye başlar.
Madde 286 – Koca, soybağının reddi davasını açarak babalık karinesini çürütebilir. Bu dava ana ve çocuğa karşı açılır.
Çocuk da dava hakkına sahiptir. Bu dava ana ve kocaya karşı açılır.
Madde 287- Çocuk evlilik içinde ana rahmine düşmüşse davacı, kocanın baba olmadığını ispat etmek zorundadır.
Evlenmeden başlayarak en az yüzseksen gün geçtikten sonra ve evliliğin sona ermesinden başlayarak en fazla üçyüz gün içinde doğan çocuk evlilik içinde ana rahmine düşmüş sayılır.
Madde 288 – Çocuk, evlenmeden önce veya ayrı yaşama sırasında ana rahmine düşmüşse, davacının başka bir kanıt getirmesi gerekmez.
Ancak, gebe kalma döneminde kocanın karısı ile cinsel ilişkide bulunduğu konusunda inandırıcı kanıtlar varsa, kocanın babalığına ilişkin karine geçerliliğini korur.
Madde 289- Koca, davayı, doğumu ve baba olmadığını veya ananın gebe kaldığı sırada başka bir erkek ile cinsel ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl içinde açmak zorundadır.
Çocuk, ergin olduğu tarihten başlayarak en geç bir yıl içinde dava açmak zorundadır.
Gecikme haklı bir sebebe dayanıyorsa, bir yıllık süre bu sebebin ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlar.
Madde 290- Çocuk evliliğin sona ermesinden başlayarak üçyüz gün içinde doğmuş ve ana da bu arada yeniden evlenmiş olursa, ikinci evlilikteki koca baba sayılır.
Bu karine çürütülürse ilk evlilikteki koca baba sayılır.
Madde 291- Dava açma süresinin geçmesinden önce kocanın ölmesi veya gaipliğine karar verilmesi ya da sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi hâllerinde kocanın altsoyu, anası, babası veya baba olduğunu iddia eden kişi, doğumu ve kocanın ölümünü, sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybettiğini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öğrenmelerinden başlayarak bir yıl içinde soybağının reddi davasını açabilir.
Ergin olmayan çocuğa atanacak kayyım, atama kararının kendisine tebliğinden başlayarak bir yıl içinde soybağının reddi davasını açar.
Kocanın açacağı soybağının reddi davasına ilişkin hükümler kıyas yoluyla uygulanır.
Soybağının Reddi Davası Nedir?
Soybağının reddi davası, maddi hatadan kaynaklanmayan fakat kanunun, kanunen baba sayılmayı gerektiren ancak biyolojik olarak babanın bir başkası olduğu durumlarda, belirli kişilerce açılabilecek olan bir davadır. Hukuki baba ile çocuk arasındaki soybağını (nesebi) kesen bir davadır.
Soybağının reddi davası daha çok nüfus kaydının düzeltilmesi davası ile karıştırılmakta olup, her iki davanın usulü ve esası birbirinden çok farklıdır. İki dava arasında esas farkı anlayabilmek için şu basit yöntemi kullanmakta fayda vardır. Eğer biyolojik anne aynı zamanda hukuki olarak da anne ise açılacak dava soybağının reddi davasıdır. Zira soybağının reddi davası baba sayılmanın yani babalık karinesinin yol açtığı biyolojik gerçeğe aykırılığın hukuken de ortadan kaldırılmasını sağlayan davadır.
Babalık karinesi ise Türk Medeni Kanunu 285.maddede ve 290.maddede düzenlenmiştir. 285.maddeye göre evlilik içinde veya boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 300 gün içinde doğan çocuğun babasının koca olması düsturundan hareket etmektedir. Ancak bu karine her zaman biyolojik gerçek ile örtüşmemektedir.
Örnek vermek gerekir ise annenin zinası neticesinde evlilik içinde veya boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 300 gün içinde dünyaya gelen çocuğun babası hukuki olarak koca olmaktadır, tabi bunun aksi soybağının reddi davası ile ispatlanmadıkça. Oysa nüfus kaydının düzeltilmesi davaları, babalık karinesine yani baba sayılmanın sonuçlarından kaynaklanmayan, genellikle kişinin kendi anne ve babasını yerine bir 3.çiftin hanesine kaydedilmesi durumlarında, maddi hatanın düzeltilmesi için açılan davalardır.
Soybağının Reddi Davası Ne İçin Açılır? Soybağının Reddi Davası Davası Hangi Durumlarda Açılır?
Soybağının reddi davası, yukarıda da belirttiğimiz gibi, bir maddi hatadan kaynaklanmayan ve fakat kanunen baba sayılmayı gerektiren hallerinin biyolojik babalık ile örtüşmediği durumlarda açılabilecek, çocuk ile biyolojik baba olmayan hukuki baba arasında soybağını (nesebi) ortadan kaldıracak davadır. Nüfus kaydının düzeltilmesi davalarından farklı olarak açılması belirli bir süreye ve şartlara bağlanmıştır.
Genellikle en çok sorulan sorulardan birisi “koca soybağının reddi davasını öğrenmeden kaç yıl içinde açar” olmaktadır. Kanunun 289.maddesinde belirtildiği üzere bu dava için kısa süre bir yıl olup, bu bir yıl koca için “doğumu ve baba olmadığını veya ananın gebe kaldığı sırada başka bir erkek ile cinsel ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl içinde” açılmalıdır. Çocuk ise “ergin olduğu tarihten itibaren bir yıl içinde” bu davayı açabileceği, Sulh Hukuk Mahkemesinden ergin olmayan çocuk için Kayyım (davada temsil edilmesi için) atanması durumunda kayyım kendisine verilen görevi tebliğ aldıktan itibaren bir yıl içinde bu davayı açabilir.
Anne bu davayı açamayacak olup, davayı açabileneler açısından hukuken gerekçelendirilebilecek bir mücbir sebep olması durumunda, mücbir sebebin ortadan kalkmasından itibaren bir yıl içerisinde işbu dava açılabilecektir. Uzun süre olan beş yıllık süre ise hak arama özgürlüğünü kısıtladığı gerekçesi ile Anayasa Mahkemesi kararı ile kaldırılmıştır.
Soybağının Reddi Davası Davası Nasıl Açılır?
Soybağının Reddi Davasını Kimler Açabilir? Soybağının Reddi Davası Kimlere Karşı Açılır?
Soybağının reddi davası koca (hukuken baba fakat biyolojik olarak baba olmayan) veya mirasçıları tarafından açılabilir. Biyolojik babanın, hukuki babanın dava açma süresi içerisinde vefat etmesi hali dışında dava açma hakkı yoktur. Hukuki baba, husumeti anne ve çocuğa karşı yöneltir. Anne ölmüşse mirasçıları ve çocuk ergin değil ise sulh hukuk mahkemesince atanacak kayyımı, davada davalı olarak gösterilir. Çocuk (ergin olan) veya kayyımı (ergin olmayan çocuk için) tarafından açılacak soybağının reddi davasında ise davalı olarak hukuki baba ve anne gösterilmelidir.
Soybağının Reddi Davasında İspat
Soybağının reddi davasında ispat, hukuki babanın (biyolojik olarak baba olmayan) çocuk ile bir bağının olmadığının yani çocuğun ana rahmine düşmesi ile bir ilgisinin bulunmadığının kanıtlanması ile mümkündür. Burada akıllara gelen ilk soru “soybağının reddi davasında dna testi zorunlu mu” sorusudur. Bu sorunun cevabı hayırdır. Zira DNA testi yapılmadan da çocuğun hukuki olarak baba görünen şahıstan olmadığı kanıtlanabilecektir. Örnek vermek gerekir ise çocuğun ana rahmine düştüğü ve düşmesi gerektiği tarih aralığında ana ile birlikteliğinin imkansız olması, yurt dışında olmak, hapiste olmak gibi çeşitli durumların kanıtlanması veya ananın başka bir şahısla münasebetinin kanıtlanması halinde DNA testine gerek duyulmayacaktır.
Peki soybağının reddi davası sonuçlandıktan ve hukuki baba ile çocuk arasında soybağı koparıldıktan sonra ne olur. Evlilik dışı çocuğu baba kabul etmezse ne olur? Bu durumda biyolojik baya karşı babalık davası açılabilecek olup, bu dava tarafları ve konusu başka bir davanın konusudur.
Soybağının Reddi Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Bu davada görevli mahkeme aile mahkemeleri, yetkili mahkeme davacı veya davalılardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesidir.