Kıymetli Evrakın Zayi Olması ve İptali Davası
Kıymetli Evrakın Zayi Olması ve İptali Davası
İlgili Kanun Maddesi
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu 651.madde
MADDE 651– “(1) Kıymetli evrak zayi olduğu takdirde mahkeme tarafından iptaline karar verilebilir.
(2) Kıymetli evrakın zayi olduğu veya zıyaın ortaya çıktığı anda senet üzerinde hak sahibi olan kişi, senedin iptaline karar verilmesini isteyebilir.”
MADDE 652- “(1) İptal kararı üzerine hak sahibi hakkını senetsiz olarak da ileri sürebilir veya yeni bir senet düzenlenmesini isteyebilir.
(2) Bunun dışında iptal usulü ve hükümleri hakkında, kıymetli evrakın çeşitli türlerine ilişkin özel hükümler uygulanır.”
Kıymetli Evrakın Zayi Olması Nedir?
Yitmek, kaybolmak anlamındaki zayi kelimesi, Kıymetli evrak hukuku anlamında, senedin, hak sahibinin elindeyken kaybolması, yanması, yok olması veyahut nerde/kimde olduğunun bilinemeyecek şekilde kaybolması anlamına gelmektedir. Esasen zayi nedeniyle iptal davası elde olmayan nedenler ile yok olan senedin hak sahibi tarafından açılabilen bir dava iken, günümüzde maalesef kötü niyetli kişilerce senetten doğan alacağın tahsilini engellemek, zorlaştırma amaçlı olarak kullanılabilmektedir.
Kıymetli Evrakın İptali Davasının Şartları Nelerdir?
-Senedin Kıymetli Evrak Niteliğinde Olması
-Kıymetli Evrakın Kaybolması, Yok Olması, Çalınması
-Davacının Hak Sahibi Olması
-Kıymetli Evrakın Kimin Elinde Olduğunun Bilinmemesi
Senedin Kıymetli Evrak Niteliğinde Olması
Burada anlatılmak istenen ister hamiline yazılı şekilde olsun, isterse emre yazılı bir şekilde olsun zayi olan senetlerin kıymetli evrak vasfını taşımasıdır. Bu noktada boş çek yapraklarının kıymetli evrak niteliği olmadığından boş çek yapraklarının veya koçanının kaybı halinde kıymetli evrakın zayi nedeniyle iptal davası açılmış olsa dahi reddedilecektir.
Kıymetli Evrakın Kaybolması, Yok Olması, Çalınması
Kısaca zayi olmak kelimesini anlatan kaybolmak, yok olmak, çalınmak fiillerinden birinin gerçekleşmesi gerekmektedir. Zira senedin ciro edilmesi veyahut rıza ile bir devir sözleşmesi ile devredilmesi halinde kıymetli evrakın zayi nedeniyle iptal davası mahkeme tarafından kabul edilmeyecektir. Yine senedin yırtılması, yanması da zayi olduğu anlamına gelecektir.
Davacının Hak Sahibi Olması/Kıymetli Evrakın İptali Davasını Kim Açabilir?
Kıymetli evrakın iptali davasını, senet kaybolduğu anda hak sahibi olan kişiler açabilir. Bu da yetkili hamil veya lehtar tarafından açılabilecek bir davadır. Ancak kötü niyetli olarak keşideci, ciranta veya bunların yönlendirmesi ile senet ile hiç alakası olmayan 3.şahıslar tarafından bu davaların açıldığı görülmektedir.
Kıymetli Evrakın Kimin Elinde Olduğunun Bilinmemesi
Kıymetli evrakın kimin elinde olunduğunun bilinmesi halinde, davanın reddi gerekmektedir. Eğer kıymetli evrakın kimin elinde olduğu dava açıldıktan sonra mahkeme tarafından yapılan ilan neticesinde öğrenilirse veya senedi elinde bulunduran şahıs tarafından Mahkemeye başvurularak senet ibraz edilirse, mahkeme davacıya, senedi elinde bulunduran şahsa karşı istirdat davası açmak için süre vermeli, bu süre içerisinde dava açılmaz ise kıymetli evrakın zayi nedeniyle iptal davası reddedilmeli ve verilmiş bir tedbir kararı var ise kaldırılması gerekmektedir.
Kıymetli Evrakın İptali Davası Kime Karşı Açılır?
Kıymetli evrakın iptali davası hasımsız olarak açılır. Ancak dava açıldıktan sonra senedi elinde bulunduran şahsın ortaya çıkması veya yapılan ilan neticesinde süresi içerisinde ortaya çıkması durumunda, davacı tarafın senedi elinde bulunduran şahsa karşı süresi içerisinde istirdat davası açması gerekir.
Kıymetli Evrakın İptali Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme?
Kıymetli evrakın iptali davasında görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesidir. Ancak bu Mahkemelerin bulunmadığı yerlerde Asliye Hukuk Mahkemeleri Asliye Ticaret Mahkemesi sıfatıyla bu davalara bakmaya görevlidir. Yetki Mahkeme ise ödeme yeri mahkemesi, hamilin bulunduğu yer mahkemesi ve ödeme yapacak bankanın bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir. Davacı tarafından bunlardan biri seçilip, dava açılabilir.
Kıymetli Evrakın İptali Davasında İhtiyati Tedbir Önlemleri Nelerdir?
Genelde çekte karşılaşılan bu durumda, Asliye Ticaret Mahkemesinden veya Asliye Ticaret Mahkemesinin bulunmadığı yerlerde Asliye Ticaret Mahkemesi sıfatıyla Asliye Hukuk Mahkemesinden ödemeden men için tedbir kararı alınabilmektedir. Bu durumda Mahkeme duruma göre senet bedelinin %15’ ine kadar teminatın Mahkeme veznesine depo edilmesini isteyebilmekte, bunun karşılığında Bankanın, ibraz için gelen şahsa ödeme yapmasının önüne geçer bir şekilde tedbir kararı vermektedir. Ancak bu durum günümüzde keşideci veya onun yönlendirdiği 3.şahıslarca kötü niyetli bir şekilde kullanılmaktadır ve çok tartışılan bir durumdur.