Vasiyetnamenin Açılması Davası (Vasiyetnamenin Okunması Davası)
İlgili Kanun Maddeleri
4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu
Madde 595- “Mirasbırakanın ölümünden sonra ele geçen vasiyetnamesinin, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın hemen sulh hâkimine teslim edilmesi zorunludur.
Vasiyetnameyi düzenleyen veya muhafaza eden görevli ya da mirasbırakanın arzusu üzerine saklayan veya başka surette ele geçiren ya da ölenin eşyası arasında bulan kimse, ölümü öğrenir öğrenmez teslim görevini yerine getirmekle yükümlüdür; aksi takdirde bu yüzden doğacak zarardan sorumludur.
Sulh hâkimi, teslim edilen vasiyetnameyi derhâl inceler, gerekli koruma önlemlerini alır; olanak varsa ilgilileri dinleyerek terekenin yasal mirasçılara geçici olarak teslimine veya resmen yönetilmesine karar verir.”
Madde 596- “Vasiyetname, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın tesliminden başlayarak bir ay içinde mirasbırakanın yerleşim yeri sulh hâkimi tarafından açılır ve ilgililere okunur.
Bilinen mirasçılar ve diğer ilgililer vasiyetnamenin açılması sırasında diledikleri takdirde hazır bulunmak üzere çağrılır.
Mirasbırakanın sonradan ortaya çıkan vasiyetnameleri için de aynı işlemler yapılır.”
Madde 597- “Mirasta hak sahibi olanların her birine gideri terekeye ait olmak üzere, vasiyetnamenin kendilerine ilişkin kısımlarının onaylı bir örneği hâkim tarafından tebliğ edilir.
Nerede olduğu bilinmeyenlere vasiyetnamenin kendilerine ilişkin kısımları ilân yolu ile tebliğ olunur.”
Madde 598- “Başvurusu üzerine yasal mirasçı oldukları belirlenenlere, sulh mahkemesince veya noterlikçe mirasçılık sıfatlarını gösteren bir belge verilir.
Mirasçı atamaya veya vasiyete ilişkin ölüme bağlı tasarrufa mirasçılar veya başka vasiyet alacaklıları tarafından kendilerine bildirilmesinden başlayarak bir ay içinde itiraz edilmedikçe, lehine tasarrufta bulunulan kimseye, sulh mahkemesince atanmış mirasçı veya vasiyet alacaklısı olduğunu gösteren bir belge verilir.
Mirasçılık belgesinin geçersizliği her zaman ileri sürülebilir.
Ölüme bağlı tasarrufun iptaline ilişkin dava hakkı saklıdır.”
Vasiyetnamenin Açılması (Vasiyetnamenin Okunması) Davası Nedir? Vasiyetname Açılması Nasıl Olur? Noterde Yapılan Vasiyetname Nasıl Açılır ve Okunur?
Sözlü, adi yazılı veya noterlikte düzenlenen vasiyetnamenin, niteliğine göre Sulh Hukuk Mahkemesine tesliminden sonra kanunda belirtilen süreler içerisinde açılıp, okunması ve ilgililerine tebliğ edilmesi işlemidir aslında. Hasımsız bir dava olup; genellikle vasiyetnamenin düzenlendiği Noterlikler Nüfus sisteminden vefat hadisesini öğrenmeleri ile Cumhuriyet Başsavcılıklarına vasiyetnamenin aslını göndermeleri akabinde, evrakın tutanak ile okunmak ve ilgililerine bildirmek üzere Sulh Hukuk Mahkemelerinde gerçekleştirilen bir tespit işlemidir.
Burada dikkate edilmesi gereken bir nokta vardır. Uygulamada Noterlikler vasiyetname olmamasına rağmen miras sözleşmelerini, özellikle mirastan feragat sözleşmelerini de ölüm bilgisini almaları ile birlikte Cumhuriyet Başsavcılıklarına göndermekte, savcılık tarafından da evrak Sulh Hukuk Mahkemesine gönderilerek bazen vasiyetname gibi açılıp okunmaktadır. Oysa miras sözleşmelerinin vasiyetnameler ile aynı olmadığı, çift taraflı hukuki işlem olduğu, vasiyetnamelerin ise tek taraflı hukuki işlem olduğu açıktır. Dolayısıyla ikisi farklı kurallara tabidir. Zira vasiyetnamede, düzenleyen hayatta değil iken, miras sözleşmesinde sözleşmenin taraflarından biri pek tabi hayatta olabilecektir. Dolayısıyla onun gerçek iradesini yorumlamak, ölenin son iradesini yaşatmak gibi bir temel hukuk kuralı ve bu kurala uygulanacak olan prosedürler söz konusu olmayacaktır.
Esasen vasiyetnamenin açılıp okunmasındaki maksat, daha sonra açılacak olan davalar için sürenin başlatılması ve vasiyetname ile birtakım kişilere kazandırmalarda bulunulmuş ve taraflarca itiraz edilmemiş ise tenfiz (vasiyetnameni infazı/vasiyetin yerine getirilmesi) davaları dışında da bu hakları elde edebilmelerine yarayan belgeleri temin edebilmelerine yöneliktir.
Vasiyetname Ne Kadar Sürede Açılır? Vasiyetname Bir Ay İçinde Açılmazsa Ne Olur? Ölmeden Önce Vasiyetname Nasıl ve Nerede Yapılır? Vasiyetname e-Devlette Görünür Mü, Sureti alınır mı?
Her ne kadar kanunda tesliminden itibaren 1 ay içinde açılıp okunur dense de uygulamada buna pek rastlanılmamaktadır. Özellikle şu duruma uygulamada sıklıkla rastlanılmaktadır ki yaşlı insanlar yaşadıkları, hayatlarını sürdürdükleri yerde değil de yazlıklarında, tatil yerlerindeki noterliklerde vasiyetname düzenlediklerinde, ölüm hadisesi nüfus sistemine düştüğünde, noterlikler bulundukları yerdeki Cumhuriyet başsavcılıklarına vasiyetname aslını göndermekte, söz konusu Savcılıklarca ise ölenin yerleşim yeri araştırması yapılmadan, aynı adli yargı çevresi içerisinde Sulh Hukuk Mahkemelerine evrak tevdi edilmektedir. Bu durumu fark eden Sulh Hukuk mahkemesi ise vasiyetnameyi ölenin yerleşim yeri Sulh Hukuk mahkemesine göndermekte bu sebeple çoğunlukla süreç uzatmakta hatta ve hatta hak kayıplarına neden olmaktadır. Örneğin vasiyetnameden haberdar olamadan ölümden hemen sonra noterlikten alınan mirasçılık belgesi ile sadece yasal mirasçılar arasında intikalin gerçekleştirilmesi durumu.
Yetkisiz Sulh Hukuk Mahkemesi mirasçıların veya hak sahiplerinin kimlik numaralarını UYAP’ a kaydetmeden dosya açtığından dolayı, hak sahipleri ve mirasçılar çocuğu zaman vasiyetname yetkili Sulh Hukuk Mahkemesine varmadığından vasiyetnameden bihaber olmakta, hatta sadece mirasçılık belgesi ile paylaşımı dahi gerçekleştirmiş olmaktadırlar.
Bu noktada Noterliklerin ve Savcılık görevlilerin miras bırakanın “Ölüm Belgesi” nde yer alan Yerleşim yeri bilgilerine dikkat etmesinde ve vasiyetname düzenlemek isteyen miras bırakanın mümkünse yerleşim yerinde bulunan Noterliklerde bu belgeleri düzenlettirmesinde fayda vardır.
Vasiyetnamenin Açılması Davasından Sonra Neler Olur? Vasiyetnamenin Okunmasından Sonra Neler Yapılır? Mirasçılar, Vasiyetnameye İtiraz Edebilir Mi? Vasiyetname Açıldıktan Sonra İtiraz Süreleri Ne Zaman Başlar?
Noterlik vasıtası ile Cumhuriyet Başsavcılığı aracılığı ile gelen vasiyetnameyi alan Sulh Hukuk Mahkemesi bir tensip tutanağı düzenleyerek, miras bırakanın TAKBİS (taşınmazlar için), POLNET (araçlar için) ve BDDK (bankadaki kıymetler için) kayıtlarının celbini talep eder. İlaveten miras bırakanın mirasçılarına vasiyetname suretinin tebliğe çıkartılması kararı alır.
Mirasçılara çıkartılan tebligatta “Müteveffa tarafından düzenlettirilen ve zarf içerisinde gönderilen vasiyetnameyi kabul edip etmediğiniz hususlarında beyanda bulunmak üzere bizzat duruşmaya gelmeniz, duruşmaya gelip beyanda bulunmadığınız takdirde vasiyetnameyi kabul etmediğiniz ve vasiyetnameye karşı BİR AY içerisinde dava açıp Mahkememize bildirmediğiniz takdirde vasiyetnameyi aynen kabul etmiş sayılacağınız hususu tebliğ ve ihtar olunur.” şerhi yer alır. Esasen bu durum en başta bahsettiğimiz vasiyetnamenin açılması (okunması) davasının amaçlarından biridir. Yani mirasçıların vasiyetnameden haberdar olması ve sürelerin başlatılması.
İlgililer vasiyetnamenin ehliyetine, şekli şartlarına, usule uygunluğu ve sair hususlarda itiraz edebilecek ve iptal davası açabilecek olup, dava açma süresi vasiyetnamenin açılmasından itibaren başlar ve 1 yıldır. Yine tenkis davası da vasiyetnamenin açılmasından itibaren başlar ve 10 yıllık dava açma süresi söz konusudur.
Mirasçılara gönderilecek tebligat zarfında aynı zamanda vasiyetnamenin açılıp okunacağı duruşmanın tarihi ve saati de yer alır. Duruşma gününden mirasçılar veya ilgililer gelse de gelmese de vasiyetname açılıp okunur ve “vasiyetnamenin açılıp okunduğunun ve mirasçılarına duyurulduğunun tespitine” kararı verilir. Söz konusu kısa karar akabinde düzenlenecek ve istinaf kanun yolu açık olacak olan gerekçeli kararın da temelini oluşturur.
Duruşmadan sonra genel olarak da bir ay gibi bir zaman içerisinde gerekçeli karar yazılır ve yine mirasçılara tebliğe çıkartılır. Bu noktada ilerde veraset ve intikal işlemlerinde bir aksilik ile karşılaşmamak için kararın doğruluğunun kontrol edilmesinde fayda vardır. Özellikle harf ve rakam hataları ile (isim, kimlik numarası. vs.) çokça karşılaşılmakta olup; bu hataların düzeltilmesi istinaf süresine bağlı olmayıp, kararının infazına kadar tashih dilekçesi ile bu hatalar düzeltilebilecektir. Mahkeme tashih talebi üzerine tashih şerhi düzenleyecek olup; gerekçeli kararın tebliğinin sağlanması gibi tashih kararının da taraflara tebliğ sağlanmalı ve Mahkeme tarafından oluşturulacak tashih şerhi, kesinleşme şerhi gibi kararının ekine eklenmelidir.
Vasiyetname Kesinleştikten Sonra Neler Yapılır? Vasiyetname Kaç Yıl Geçerlidir?
Kanunun 598.maddesi 2.fıkrasında mirasçı atananlara veya itiraz edilmediği takdirde lehine tasarrufta bulunulan kimseye, kişinin yine aynı Sulh hukuk mahkemesinden talep etmesi ile mirasçı veya vasiyet alacaklısı olduğunu gösteren bir belge verileceği belirtilmektedir. Bu belge ayrı bir dava ile vasiyetnamenin tenfizi ile bir hakkın talebinden ziyade lehine tasarrufta bulunulana tapuda veya ilgili kurumlarda işlem yapmasına yarayan bir belge olup, tek şartı vasiyetnameye süresi içerisinde itiraz edilmemiş olmasıdır. Bu hususta yeniden bir dava açılmamasına, aynı mahkemeden talep edilmesine dikkat edilmesi gerekmektedir.
Vasiyetnameler ile ilgili olarak diğer ilgililer tarafından vasiyetnameye aykırı davranılması, yerine getirilmemesi halinde, lehine tasarrufta bulunulan tarafından vasiyetin öğrenilmesinden (hukuki olarak açılmasından) itibaren 10 yıl içerisinde yerine getirilmesi (vasiyetnamenin tenfizi) davası açma hakkı bulunmaktadır. Dolayısı ile vasiyetname 10 yıl geçerlidir denilebilecektir.
Vasiyetname Tapuda Geçerli midir?
Vasiyetname ilk olarak Sulh Hukuk Mahkemesine geldiğinde en başta da söylediğimiz gibi bilgilendirme amaçlı olarak ilgili Tapu Müdürlüğüne, Emniyete ve ilgili bankaya müzekkere yazılmakta ve vasiyetname gönderilmektedir. Ancak bu ilgilisine vasiyetname ile işlem yapma hakkı vermemekte, sadece o esnada işlem yapmakta olan ilgililerin vasiyetnameden haberdar olmasını sağlamaktadır.
İlgililer vasiyetname ile ilgili kurumda işlem yapmak istedikleri takdirde ya tenfiz davası açmalı ya da Kanunun 598.maddesinin 2.fıkrasındaki belgeyi Mahkemeden talep etmelidir. Onun dışında vasiyetname ile doğrudan tapuda veya ilgili kurumlarda hak talep edilememektedir.